گفت وگو با دكتر حسين قناعتي، پزشك برگزيده سال ۱۳۸۲

دكتر حسين قناعتي به همشهري از مديريت، از جايگاه علمي امروز كشور و گذشته علمي ايران در جهان گفت و از چگونگي مديريت هدايت و سوددهي به سعي هاي انفرادي انسان هايي كه مي خواهند كار كنند

ايران حدود يك صدم جمعيت دنيا را داراست، در حالي كه سهم ايران از توليد علم در جهان، فقط يك هزارم است 

دكتر حسين قناعتي در سال ۱۳۴۲ در شهر تهران متولد شده وپس از اتمام تحصيلات ابتدايي و دبيرستان، تحصيلات در رشته پزشكي را در سال ۱۳۶۳ آغاز كرد و در سال ۱۳۷۴ به عنوان نفر اول دانشگاه علوم پزشكي تهران دوره تخصصي راديولوژي را به اتمام رسانيد. وي دوره هاي تكميلي خود را به خصوص در زمينهMRI و راديولوژي تهاجمي در كشورهاي انگلستان، آلمان، فرانسه و ايتاليا گذراند. فعاليت هاي تحقيقاتي وي عمدتا در رشته راديولوژي تهاجمي بوده و براي نخستين بار در ايران جراحي ليزري ديسك با هدايتCT Scan ، آندوواسكولارتراپي تومورهاي عروقي مغزي و درمان آنوريسم هاي مغزي، ورتبروپلاستي پركوتانئوس، آمبوليزاسيون فيبروم رحمي بدون جراحي، درمان ضايعات آئورت با جايگذاري استنت، درمان ليزري تومورهاي خوش خيم استخواني (استئوئيداستئوما)، درمان ندول هاي تيروئيدي با تزريق الكل از طريق پوست،Tips ، بيوپسي كبد از راه وريدژوگولر و چندين پروژه مهم تحقيقاتي ديگر توسط وي انجام شده است. بيش از يكصد سخنراني علمي در كنگره هاي داخلي و خارجي، ۹ مقاله در ژورنال هاي بين المللي و ۱۰ مقاله در ژورنال هاي معتبر پزشكي داخلي در كارنامه علمي وي ثبت شده است. كتاب هاي «اصول >MRI و «راديولوژي تهاجمي» از آثار تاليفي اوست.

دكتر قناعتي مدير گروه پزشكي مركز تحقيقات علوم و تكنولوژي دانشگاه علوم پزشكي تهران، موسس و مسوول سابق شبكه كامپيوتري بيمارستان امام خميني (ره) و عضو هيات مديره انجمن راديولوژي ايران بوده و هم اكنون سرپرست مركز تصويربرداري دانشگاه علوم پزشكي تهران است.

همزمان با روز پزشك، دانشگاه علوم پزشكي تهران به خاطر فعاليت هاي تحقيقاتي و خدمات آموزشي برجسته آقاي دكتر حسين قناعتي، وي را به عنوان پزشك نمونه دانشگاه علوم پزشكي تهران در سال ۸۲ (پزشك نمونه) انتخاب كردند كه مورد تاييد انجمن راديولوژي ايران نيز قرار گرفته است.

توانايي هاي مديريتي دكتر قناعتي وقتي در كنار علم به روز وي قرار مي گيرد، از او چهره اي را مي نماياند كه حرف هاي گفتني فراواني دارد. دكتر طبيعتاً ميل چنداني ندارد كه همه حرف هايش چاپ شود، اما باز در انتقاد صادق است: «سه سال است از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي درخواست كرده ايم مجوز دورهintervention برايfellowship ام آر آي را صادر كنند، اما اين امر در بوروكراسي مطول و پيچيده اداري معوق مانده و به اين ترتيب قسمت هايي از امكانات و سرمايه مردم بدون استفاده مانده است، گرچه تا امروز ۴۰ نفر پزشك به صورت غيررسمي و به عنوان دوره تكميلي،Intervnention را فرا گرفته اند. ما سعي مي كنيم كمك كنيم تا افرادي كه مي خواهند فرابگيرند، بتوانند آموزش ديده و كار كنند.» در گفت وگويي كه پيش رو داريد دكتر حسين قناعتي به همشهري از مديريت، از جايگاه علمي امروز كشور و گذشته علمي ايران در جهان گفت و از چگونگي مديريت هدايت و سوددهي به سعي هاي انفرادي انسان هايي كه مي خواهند كار كنند.

اين گفت وگو با شما به عنوان پزشك نمونه سال انجام شده. نكته اي ؟ موضوعي؟

درهمين ابتدا مي خواهم اشاره كنم كه آدم هاي بسيار شايسته تري از من بوده اند كه من به سهم خودم دوست داشتم آنها مورد تقدير قرار بگيرند.

در مديريتتان چه نكاتي را بيشتر موردتوجه قرار داديد؟

سعي كردم همه آدم ها را در حد ممكن فعال كنم تا به بيشترين Output (برون ده) نايل شويم. من در حد مسووليت خودم سعي كردم از رشد كسي جلوگيري نكنم و اگر نتوانسته باشم سد يا سدهايي را خراب كنم، دست كم سدي پيش روي آدم هايي كه مي خواهند كار كنند، نسازم.

متاسفانه مي بينيم بعضاً آدم ها جلو رشد همديگر را مي گيرند و سد راه يكديگر مي شوند. سعي اصلي من بر اين قرار گرفته كه كاري كنم كه انسان ها از رشد انسان هاي ديگر لذت ببرند و برخلاف آنچه كه گاه مشاهده مي شود افراد كار همديگر را خراب مي كنند، بتوانم رشد آنها را تشويق كنم تا مانع پيشرفت يكديگر نشوند.

پيشرفت هاي قابل ملاحظه علمي مركز تصويربرداري، مشوق طرح اين پرسش مي شود كه 

چه كار بايد بكنيم تا به پيشرفت علمي دست بيابيم؟

مهم ترين كاري كه در زمينه پيشرفت علمي لازم است، به نظر من كنارگذاشتن بخل هاست. اگر ما فكرمان را به كار بيندازيم و لحظه اي پيش خودمان انديشه كنيم كه ما هم بايد روزي دنيا را ترك كنيم، خيلي از مشكل ها حل مي شود. معمولاً من ياد اين حرف لويي پاستور مي افتم كه مي گويد: «در آخر عمرمان بايد به اين سوال پاسخ بدهيم كه آيا من آنچه را كه توانسته ام، براي كشورم انجام داده ام؟» اميدوارم به جاي جست وجو و تجسس در امور ديگران خودمان را اصلاح كنيم.

لطفاً مشخصاً در زمينه مديريت خودتان توضيح بدهيد.
من سعي كردم ساختار مديريتي بخش راديولوژي بيمارستان امام خميني را اصلاح كنم. طي ۹ سالي كه مسووليت اين بخش با من بوده سعي كردم كه Output (برون ده) فني و كمي و كيفي را بهبود ببخشيم، به طوريكه اين نتايج باعث شد، بسياري از ما كپي برداري كردند. ما در بيمارستان امام خميني سعي كرديم وظيفه خودمان را درست انجام بدهيم، خوشبختانه امكانات فراواني هم داشتيم. براي مثال، تنوع بيمارها در بيمارستان امام خميني تقريباً در كل كشور بي مانند است.

بسياري از مبتلايان به بيماري هاي نادر به اين بيمارستان ارجاع مي شوند. امكانات مدرني در اختيار ما قرار گرفته است كه بعضاً در محل هاي ديگري هم يافت مي شوند، اما ما سعي كرديم بهترين استفاده را از اين امكانات به عمل بياوريم.
البته در زمينهCT scan ما يكي دوسال از نظر امكانات روز عقب هستيم كه اميدواريم به زودي جبران شود. در زمينه ام.آر.آي در مركز ما از بسياري از پروتكل هاي به روز دنيا استفاده مي شود. در زمينه تصويربرداري از پستان و بيوپسي و پستان و... كارهاي بسياري انجام شده است.
در زمينه اين كارها، محققان و كارآموزها فعاليت داشته اند؟
درهاي مركز به روي همه محققان باز است تا از امكانات و تجربيات ما استفاده كنند. تعداد بسيار زيادي از محققان از امكانات و تجربيات موجود در بخش راديولوژي بيمارستان امام خميني استفاده كرده اند و تعداد فراواني از كارآموزان بازديد كرده اند. اين مركز براي آنها سوال و فكر ايجاد كرده است. ما خوشحاليم كه مركز براي بسياري از بازديدكننده ها الگو شده است.
حتي ما اخيراً طبقه سوم را بنا كرده ايم و با همكاري انجمن راديولوژي و دانشگاه هاي علوم پزشكي استان تهران، فعلاً «دفتر تحقيقات راديولوژي» مشغول به كار شده است كه احتمالاً اسم آن به «مركز تحقيقات راديولوژي» تغيير نام خواهد يافت. پروژه هاي سنگيني آنجا شروع شده است.
تمهيدي براي ايجاد و سپس، بررسي بازتاب بين المللي فعاليت هاي تحقيقي مركز انديشيده ايد؟
بله. ما يك نشريه انگليسي زبان به اسم «ژورنال ايراني راديولوژي» ارگان علمي انجمن راديولوژي ايران راه اندازي كرده ايم كه به سردبيري دكتر كريم وصال و مديرمسوولي من چاپ مي شود. صاحب امتياز مجله مذكور دانشگاه علوم پزشكي تهران است اين نشريه با هدف نايل شدن به«index« بين المللي راه اندازي شده است. (ايندكس شدن نشريات به معني علمي شناخته شدن بين المللي آنهاست. مقالاتي كه در اين نشريات چاپ مي شود پس از طي مراحلي، به عنوان جزيي از علم بشر شناخته مي شود). اميدواريم اين نشريه بتواند به يكي از دغدغه هاي هميشگي جامعه علمي ايران پاسخ بدهد.
ايران حدود يك صدم جمعيت دنيا را داراست، در حالي كه سهم ايران از توليد علم در جهان، فقط يك هزارم است. در دنيا حدود ۳ هزار ژورنال ايندكس شده وجود دارد كه يك صدم آن مي شود ۳۰ نشريه، اما در ايران فقط ۳ يا ۴ ژورنال ايندكس شده وجود دارد، يعني ما به نسبت جمعيتمان، از يك دهم سهم طبيعي خودمان در توليد علم در جهان استفاده مي كنيم، در حالي كه اين براي كشوري مثل ايران، واقعا كم است. كتاب «الحاوي» رازي فقط در آكسفورد تا قرن هجدهم بيش از صد بار چاپ شده است. ما مشكل كمبود دانشمند و نيروي علمي نداريم. مردم در هيچ مقطعي كم نگذاشته اند، مردم عادي منظورم است:كارمند، دانشمند، كاسب و ... همه كار خودشان را مي كنند، اما مشكل از جاي ديگري است.
طبيعتا بر مي گرديم سراغ بحث شيرين مديريت، كه تمام نشدني است.
بله. ركودي كه وجود دارد غيرقابل انكار است. بايد فكري شود كه اين ركود ترميم پيدا كند. براي خروج از اين ركود بايد آناليز تحليلي روي عملكرد سيستم مان داشته باشيم. اگر بگوييم همه چيز خوب است، نمي توانيم در سال هاي آينده در دنيا رقابت كنيم. وضع توليد علم در داخل به حدي است كه مجبوريم بپذيريم در بسياري از زمينه ها، مصرف كننده صرف هستيم. اين با دنياي امروز نمي خواند.
در دنياي جديد بايد يا قوي باشيم، يا جبرا پامال مي شويم، راه سومي وجود ندارد، اما مديريت توزيع امكانات دچار مشكل يا مشكلات جدي اي است، به طوري كه براي مثال ما به تحريريه نشريه مان (كه تا به حال دو شماره آن چاپ شده) و حدود ۲۰ تا ۳۰ نفر هستند نتوانسته ايم حتي يك قران حق التحرير پرداخت كنيم. همكاران مقيم خارج - كه تقريبا نصف تحريريه را تشكيل مي دهند - به خاطر عرق ملي و كمك به پيشرفت علم در كشور به ما ياري مي رسانند و همكاران مقيم داخل هم به همچنين.
البته هيچ نشريه اي بدون بودجه نمي تواند به حيات خودش ادامه دهد، در دنيا نشريات عمومي از روش هاي عمومي (تكفروشي و آگهي) و نشريات علمي با حمايت مراكز علمي چاپ مي شوند. اميدواريم مديريت تخصيص منابع، بهبود پيدا كند. چون آرزو بر جوانان عيب نيست، اين اميدم را بيان كردم.
از كشوري با غناي كشور ما، توقع زيادي نيست، اگر بخواهيم كه هر روز شاهد پيشرفت باشيم. البته اين پيشرفت كار آساني نيست، كشور ما تا وقتي كه طرز تفكرها عوض نشود، پيشرفت نخواهد كرد. نمي دانم جامعه شناسان، روان شناسان، علماي دين يا قواي نظارت بر كاركردها بايد به فكر چاره اي براي بهبود وضع باشند. اما بايد به وضعي برسيم كه اگر يك طبيب نتوانست كاري را انجام دهد يا به اين نتيجه رسيد كه كسي كاري را بهتر از او انجام مي دهد، دستش را بالا بگيرد و به فرد كارآمدتر اشاره كند.
در صحبت هاي تان كمتر انتقاد كرديد، در واقع عمدتا از سر مسايل جزيي رد شديد.
تعرفه هاي شركت هاي بيمه براي جبران هزينه ها و تامين بودجه كارهاي تحقيق كافي نيست، اما آدم بايد دل به دريا بزند.
به نظر مي آيد در مديريتتان هم خيلي دل به دريا زده ايد. معمولا در ايران مديران از ترس اشتباه زيردستان هيچ مسووليتي را به آنها واگذار نمي كنند و همه كارها را خودشان به گردن مي گيرند و طبيعتا هيچ كاري انجام نمي شود.

من در مديريت سعي مي كنم با كمترين اصطكاك بيشترين (برون داد) را در حدود قانوني ايجاد كنم. سعي مي كنم اجازه دهم آدم ها اشتباه كنند.

شما بايد اجازه دهيد افراد اشتباه كنند، مثلا وقتي بچه مي خواهد راه رفتن را بياموزد، بايد زمين بخورد، در كارهاي افراد هم همين است. باور من اين است كه مدير بايد كاملا flexible (منعطف) باشد. شخصا سعي مي كنم از بوروكراسي دوري كنم. نصف وقت مديرهاي ما به دعواها مي گذرد و قسمت عمده ديگر وقت آنها به امضا كردن ها اختصاص مي يابد. در حالي كه در انگليس گواهيintervention ا هم منشي بخش مي نويسد و مهر و امضا مي كند، در ايران معمولا مديران همه امضاها را شخصا بايد انجام بدهند. البته در جزييات هم شخصا وارد مي شوم، از همه مسوولان بازخواست مي كنم. مثلا همين امروز (در تاريخ انجام مصاحبه) ديدم سرويس هاي بهداشتي بو مي دهد، شخصا از مسوول آن بازخواست كردم و اولتيماتوم دادم كه بايد اين مشكل حل شود. به نظر من اگر مدير همه اش در حيطه هاي ريز دقيق شود، كليات را از دست مي دهد و اگر فقط بر كليات نظارت كند، اشتباهات در جزييات را نمي بيند. مثلا مديران وزارت بهداشت بايد به صورت غيرمنظم به مناطق مختلف بروند و طوري كار كنند كه سايه نظارت بر كوچكترين روستاها هم بيفتد. مشكل اينجاست كه مديرهاي ما مرحله به مرحله بالا نمي آيند، حركت عمده آنها به صورت جهشي است. مدير عالي رتبه يك سازمان در رابطه با بهداشت و درمان بايد ابتدا رئيس بخش، سپس رئيس يك بيمارستان و بعد حتما رئيس يك دانشگاه باشد، چرا كه دانشگاه يك مدل كوچك وزارتخانه اي است، اما اين روال در مديريت متعارف رعايت نمي شود. به همين سبب است كه برخي مديران اشتباهات استراتژيكي را انجام داده اند كه علاوه بر ميلياردها تومان خسارت مادي خسارات غيرقابل جبران ايجاد مي كنند كه براي هميشه اثر زخم آن باقي مي ماند.

- براي اينكه خودتان از اين اشتباهات نكنيد چه تمهيداتي انديشيده ايد؟

كاستي هايي حتما وجود دارد كه حتما هم هست، ما سعي مي كنيم گوش شنوا داشته باشيم و انتقادهايي را كه مي شود هر قدر هم تند و گاه غيرمنصفانه با روي باز پذيرا شويم. اين واقعيت كه سيستم، در صورتي بهبود پيدا مي كند و نقايص آنها برطرف مي شود كه شنونده انتقاد باشيم و پذيرش آن باعث مي شود افراد حرف هاي خود را بيان كنند. در همان جلسه هايي كه با پرسنل داريم من هميشه تاكيدم بر اين است كه اين توفيق را خدا داده تا خادم مردم باشيم.